Wij van Frietopia eten graag friet. We eten ook zeker meer friet dan de gemiddelde Nederlander, maar zo bont als de Britse Hanna Little maken zelfs wij het niet.

Hanna Little at van haar vijfde tot haar twintigste, dus vijftien jaar lang, niets anders dan friet. Sinds kort heeft ze met behulp van psychotherapie haar angst overwonnen en is pizza haar lievelingseten.

Natuurlijk willen wij niemand aanraden om vijftien jaar lang niets anders te eten dan friet (en droge toast), maar een blik op mejuffrouw Little toont aan dat ze er niet heel veel slechter van is geworden. Je mag best veel frietjes eten, elke dag lijkt ons niet aan te raden, maar het kan blijkbaar wel.

Afgelopen week kwam ik dit artikel tegen op nu.nl. Uit een onderzoek zou blijken dat fastfood mogelijk de kans op depressie zou vergroten. Nu staat nu.nl al niet bekend om de goede berichtgeving over wetenschap, maar in dit geval leek het me aardig om eens uit te zoeken waar dit precies over ging. Excuses als dit verhaal daardoor wat theoretisch is.

Een preciezere beschrijving van het onderzoek (in het Engels) vind je hier. Het was al oud nieuws trouwens, dit artikel komt uit januari. En als je wilt kun je ook het originele artikel lezen (vrij verkrijgbaar).

De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat transvetten de kans op depressie verhogen en onverzadigde vetten de kans verlagen.
Er gaat wat mij betreft een aantal dingen mis, zowel in de berichtgeving als in het onderzoek. Om te beginnen het te makkelijk wijzen naar fastfood door nu.nl, geen verrassing geef ik toe. Natuurlijk, bij frituren ontstaat transvet, maar gehard plantaardig vet wat in veel koekjes en cakejes zit, bevat ook veel transvet. Naar friet wijzen is altijd makkelijk, maar er zijn genoeg mensen die meer koekjes eten dan friet denk ik zo.

Misschien belangrijker is dat ik ook niet overtuigd ben door het onderzoek. Op basis van een vragenlijst is bij een grote groep mensen (Spanjaarden om precies te zijn) vastgesteld wat ze eten en hoeveel van de verschillende vetten daar in zit. Die vragenlijst is wel getest om te kijken of het een beetje klopt, maar ik heb nogal mijn twijfels of je op deze manier een redelijk beeld krijgt van wat mensen eten. Sociaal wenselijke antwoorden liggen voor de hand, en zelfs als mensen de vragen naar eer en geweten invullen is hun geheugen niet altijd optimaal. Ook is (indirect) vaststellen wat de samenstelling van verschillende voedingswaren is niet zo erg makkelijk.

Vervolgens meten ze in de loop van jaren hoeveel mensen een depressie krijgen en stellen vast dat de mensen die meer transvet eten, iets vaker een depressie krijgen. Ze corrigeren voor een paar factoren, zoals leeftijd, startgewicht en nog wat dingen. Maar een relatie vinden tussen zaken die zo indirect verbonden zijn (als er al een verband is tussen depressie en vetinname) met een observationeel onderzoek op basis van een eenmalige vragenlijst lijkt me vragen om moeilijkheden. Het is denkbaar dat er andere factoren zijn die invloed hebben op zowel het eten van transvet als het krijgen van een depressie. Maar misschien nog belangrijker, er is niet gekeken naar andere voedingsstoffen behalve vet, het zou best kunnen dat er in het voedsel met veel transvet ook een andere stof zit (bijvoorbeeld acrylamide, ontstaat ook bij frituren), die invloed zou kunnen hebben op de kans op depressie. Daarnaast zouden er nog allerlei niet voedingsgerelateerde oorzaken kunnen zijn die je niet allemaal kunt vastleggen in zo'n studie.

Kortom, methodologisch vind ik dit verhaal niet erg sterk. Ik weet dat dit soort onderzoek doen heel erg moeilijk is en dat kritiek leveren veel makkelijker is. Maar hierbij heb ik het gevoel dat er gezocht wordt naar iets wat wel erg moeilijk aan te tonen is. Dus of fastfood depressie veroorzaakt? Ik zou me er voorlopig maar niet al te druk om maken. Dat te veel friet niet gezond is weet denk ik iedereen al, maar dit onderzoek is geen reden om er minder van te gaan eten.

Eerder meldden we al dat Schiphol er over denkt over te gaan op gebruikt frituurvet 'biobrandstof'. Spitsnieuws weet te melden dat ze inmiddels zijn begonnen. Er rijden namelijk maar liefst veertig transportwagentjes sinds vandaag alleen nog maar op gebruikt frituurvet.

"Het gebruik van honderd procent biodiesel voor onze voertuigen geeft een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van duurzaam ondernemen op Schiphol", zegt Ad Rutten van Schiphol Group. "We hebben de ambitie uitgesproken om in 2012 voor eigen activiteiten CO2-neutraal te zijn. De inzet van duurzame mobiliteit draagt hieraan bij."

Als de proef bevalt gaan alle transportkarretjes over op gebruikt frituurvet. Nu lijkt me zelf de stap tussen een transportkarretje en een vliegtuig best groot. Of schiphol zelf op deze manier CO2 neutraal wordt in 2012? Maar het is een begin. Een ding is zeker: blijf ondertussen friet eten, zodat Schiphol lekker verder kan experimenteren.

Een opmerkelijk bericht in de Spits en in diverse andere kranten afgelopen week:

"De Boeings 737 op de lijndienst tussen Amsterdam en Parijs zullen straks nog maar voor de helft met kerosine en voor de andere helft met frituurvet worden volgetankt. 'Daardoor zijn geen aanpassingen aan de motoren of de brandstoftanks nodig, maar vliegen we wel een stuk schoner en wordt veel minder CO2 uitgestoten', aldus ex-minister Eurlings. KLM hoopt dit najaar al tweehonderd vluchten uit te kunnen voeren op het vet."

Dat vliegen minder CO2 zou uitstoten is natuurlijk niet waar. Maar het gaat bij frituurvet om CO2 uit de grond in plaats van extra CO2 uit fossiele brandstof, dus het is alleen op papier minder. Maar aangezien het om gebruikt frituurvet gaat, kan het plan op onze steun rekenen. En natuurlijk omdat je binnenkort de CO2 uitstoot van een vakantie of van je auto kan compenseren door veel friet te gaan eten. Ik verwacht de eerste Postbus 51 spotjes binnenkort op TV.

Lees het bericht op Spitsnieuws.

Frietopia kreeg onlangs een interessante vraag per email over het verschil tussen verse friet, fabrieksfriet en zelf voorgebakken en ingevroren friet. De zelf bewerkte friet blijkt voor minder verhoging van de bloedsuiker te zorgen (belangrijk voor mensen met diabetes), maar hoe komt dat? Een lastige vraag, maar wel een leuke uitdaging om te proberen te beantwoorden. Hieronder dus mijn poging tot een verklaring (en sorry als het wat technisch is).

Om iets te kunnen zeggen over de invloed van het eten van friet op de bloedsuikerspiegel, moeten we eerst vaststellen dat een groot deel van de vaste stof in aardappelen bestaat uit zetmeel, wat weer bestaat uit twee soorten glucose (suiker dus, om precies te zijn is zetmeel zo'n 20-30% amylose en 70-80% amylopectine). Zetmeel is dus het relevante ingrediënt om het verschil te verklaren. Bij het bakken van friet ontstaat er aan het oppervlak van de friet door de hitte een soort zetmeelgel die een wat andere chemische structuur heeft. Als deze gel afkoelt herstelt de oorspronkelijke structuur zich niet, maar treedt er iets op wat `retrogradatie' wordt genoemd. Dit betekent dat er een vorm van zetmeel ontstaat die slecht verteerbaar is (voedingsvezel ipv bruikbare koolhydraat). De friet die thuis wordt voorgebakken en daarna ingevroren zal meer van deze vorm van zetmeel bevatten, wat het verminderde effect op de bloedsuikerspiegel zou kunnen verklaren. De verse friet koelt minder ver af, waardoor er minder retrogradatie optreedt.

Dan nog een mogelijke verklaring voor het feit dat fabrieksfriet dit effect niet laat zien. In ieder geval is het zo dat fabrieksfriet meer bewerkingen ondergaat voordat het als friet op je bord ligt dan verse friet. Dit heeft alles te maken met houdbaarheid en waarschijnlijk speelt dat hier ook een rol. Het bakproces en het koelproces (ik kan me voorstellen dat de friet sneller wordt afgekoeld en dieper wordt ingevroren dan dat je thuis zou doen) zijn geoptimaliseerd om de friet goed te kunnen bewaren zonder dat er te veel kwaliteit verloren gaat. Ik kan mij dus voorstellen dat het tegengaan van zetmeel retrogradatie daarbij een rol speelt.

Dit is wat ik bedacht heb, maar er zijn ongetwijfeld mensen die het veel beter kunnen verklaren (ik heb me gebaseerd op het doorkijken van wat voedselwetenschap-artikelen en het opzoeken van terminologie op Wikipedia, niet al te goed onderbouwd dus, ik ben dan ook geen expert). Hierbij dus de uitdaging aan alle voedseltechnici, scheikundigen, frietbakkers en -fabrikanten of anderszins mensen die er verstand van hebben of denken te hebben: bevestig of ontkracht mijn theorie, en in het laatste geval, geef een betere :)